Les één

Om julie niet nu al te veel te vervelen met mijn dagelijkse beslommeringen en tog wat nieuws te bieden heb ik wat info verzameld van internet over Noorwegen, volgende week zal ik jullie overhoren.

Noorwegen

Noors: (uitspraak) Norge of Noreg, Noord-Samisch: Norgga gonagasriika, Lule-Samisch: Vuona gånågisrijkka, Zuid-Samisch: Nøørjen gånkarijhke, officieel het Koninkrijk Noorwegen, is een land in Noord-Europa. Het ligt op het Scandinavisch schiereiland en grenst aan Zweden, Finland en Rusland. Noorwegen is een constitutionele monarchie. De huidige koning is Harald V; premier is Jens Stoltenberg, die aan het hoofd staat van een coalitie van de Arbeiderspartij, de Socialistisch Links en de Centrumpartij.De hoofdstad van Noorwegen is Oslo. Andere belangrijke steden zijn Bergen, Trondheim en Stavanger. Tot Noorwegen behoort het eiland Bouvet in de Zuidelijke IJszee. Noorwegen eist tevens een deel op van Antarctica.Bij referendum heeft Noorwegen het lidmaatschap van de Europese Unie afgewezen. Het land is dus geen EU-lid en ook geen kandidaat-lid.Noorwegen was een zelfstandig koninkrijk van de negende eeuw n.Chr. tot 1397, waarna het in de Unie van Kalmar terechtkwam met Denemarken en Zweden. Toen Zweden in 1521 de Unie verliet, werd Noorwegen al snel een provincie van Denemarken. Het bleef onder Deens gezag tot het in 1814 overging in Zweedse handen. Noorwegen kreeg toen een eigen grondwet en meer zelfbestuur. In 1905 werd Noorwegen weer een onafhankelijke staat met koning Haakon VII als staatshoofd.

• Officiele landstaal Noors (bokmal, Nynorsk) en Samisch


• Hoofdstad Oslo


• Regeringsvorm Parlementaire constitutionele monarchie


• Religie Luthers


• Oppervlakte 386.000 km2 5% water (9,3 x Ned)


• Inwoners 4.660 miljoen per 1-7-2006 (Ned 16.355.998 -1 per 7 okt.)


• Dichtheid 15 personen km2 (Ned 482)
  

Bevolking

Noorwegen heeft 4,660 miljoen inwoners (per 1.7 2005) en heeft een vrij snel groeiende bevolking, met name in de regio Oslo en Akershus; het aantal stijgt met 0.4% per jaar (raming juli 2004). De laatste jaren is de immigratie verantwoordelijk geweest voor meer dan de helft van de bevolkingstoename en 7,3% van de bevolking bestaat uit immigranten (1 januari 2003). Het land laat echter slechts in een zeer beperkt aantal asielzoekers toe en is bereid om deze mensen zo spoedig mogelijk aan andere landen te repatriëren. De grootste immigrantengroepen zijn Zweden, Denen en Pakistani.Het grootste deel van de bevolking is geconcentreerd langs de zuidelijke kust en de valleien, waar de belangrijkste steden Oslo, Bergen, Stavanger, Kristiansand, en Drammen liggen. Verder in het noorden langs de kust Trondheim, en in het verre noorden liggen Narvik, Tromsø, Bodø en Hammerfest. De meerderheid van de Noren is van Scandinavische oorsprong, maar in de noordelijke provincies Finnmark en Troms is er een gemengde bevolking van Noren, Saami en een Finse minderheid (Kvenen). Het verschilt van plek tot plek waar welke bevolkingsgroep domineert. Taal De overgrote meerderheid van de Noren spreekt Noors. De Samische minderheid spreekt daarnaast ook haar eigen taal, het Samisch. In het uiterste noorden, in de gemeenten nabij de Finse grens, wordt van oudsher ook Fins gesproken.Het Noors heeft twee officiële standaardvarianten: het Bokmål, dat uit het Deens voortkomt, en het Nynorsk, dat op basis van West-Noorse dialecten is gevormd.Godsdienst De Lutherse Kerk is de staatskerk, maar alle andere godsdiensten genieten vrijheid van verering. De koning benoemt de negen bisschoppen en andere geestelijkheid van de Lutherse Kerk. Het onderwijsniveau in Noorwegen is zeer hoog; de universiteiten liggen in Oslo (hoofdstad) (opgericht in 1811), Bergen (opgericht in 1946), Trondheim (opgericht in 1968), Tromsø (opgericht in 1972) en Stavanger (opgericht in 2005).Een christelijke stroming die in Noorwegen is ontstaan, is die van de Noorse broeders

Fysieke geografie

De kustlijn, die circa 2740 km lang is, is omzoomd met eilanden (in het bijzonder de eilanden Lofoten en Vesterålen) en talrijke diep gekartelde fjorden. De Sognefjord, Hardangerfjord, Nordfjord, en Oslofjord zijn de grootste en bekendste. Er zijn hoge plateaus zoals Dovrefjell en Hardangervidda. Galdhøpiggen, in de Jotunheimen, is het hoogste punt (2469 m); ten westen daarvan ligt Jostedalsbreen, het grootste gletsjergebied in Europa. De bergen en de plateaus worden afgewisseld door vruchtbare valleien, zoals de Gudbrandsdalen, en door snelle rivieren, die hydro-elektrische energie leveren. De rivier de Glomma, ook bekend als Glåma, in het zuiden, is de langste rivier. Vanwege zijn ligging aan de Atlantische Oceaan, heeft Noorwegen een mild en vochtig klimaat voor een noordelijk land.

Economie

Bijna driekwart van het Noorse grondgebied is niet productief; minder dan 4% is gecultiveerd. Het land importeert meer dan 50% van zijn voedsel. De enorme bergweilanden worden gebruikt voor het houden van rundvee en schapen, en, in het noorden, voor rendieren. Ongeveer een kwart van Noorwegen is bebost; het hout is een belangrijkste natuurlijke rijkdom en is de basis voor een van de belangrijkste industrieën. De mooie Noorse fjorden en de middernachtzon van het verre noorden trekken vele toeristen aan. De visserij (in het bijzonder van kabeljauw, haring en makreel) is belangrijk. Verse, ingeblikte en de gezouten vis uit Noorwegen worden uitgevoerd naar de hele wereld.
De belangrijkste industrieën van het land zijn aardolie- en aardgasproductie, de scheepvaart en handel. Sinds de ontdekking van aardolie in het gebied Ekofisk in 1969, zijn de aardolie en de aardgasindustrieën essentieel voor de economie van Noorwegen. Deze tak zorgt voor werkgelegenheid, maar ook verhoogde inflatie en een kwetsbaarheid voor schommelingen in de markt van de wereldaardolie (het grootste deel van de olie en het gas wordt uitgevoerd). Andere delfstoffen die worden ontgonnen zijn pyriet, koper, titanium en ijzererts, en in mindere mate steenkool, zink en lood.
Nikkel, aluminium, ferrolegeringen en half afgewerkte staal worden geproduceerd. Bijna alle elektriciteit van Noorwegen wordt geleverd door hydro-elektrische energie, en het land voert eveneens hydro-elektriciteit uit. De voedselproductie, pulp en papier, elektrochemische en scheepsbouwindustrieën zijn belangrijk voor de economie. De grote Noorse koopvaardijvloot verscheept een groot deel van de wereldhandel.
De belangrijkste handelspartners zijn het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Zweden, Nederland, Denemarken en de Verenigde Staten.

Politiek

Foto van parlement

Noorwegen is een constitutionele monarchie. De uitvoerende macht, hoewel deze nominaal bij de monarch ligt, wordt door een Raad van Ministers uitgeoefend die door de premier wordt geleid. De wetgevende macht wordt bekleed in het 165 leden tellende parlement of Storting.
Na de verkiezingen van 2005 is de samenstelling van het parlement:

Arbeiderspartij (Det norske Arbeiderparti) 61
Socialistisch Links (Sosialistisk Venstreparti) 15
Centrumpartij (Senterpartiet) 11
Conservatieve Partij (Høyre) 23
Christelijke Volkspartij (Kristelig Folkeparti) 11
Vooruitgangspartij (Fremskrittsparti) 37
Overige 7

De Arbeiderspartij, Socialistische Partij en Centrumpartij waren de verkiezingen ingegaan als alternatief voor de oude regering.

Cultuur

Beroemde Noren zijn onder andere toneelschrijver Henrik Ibsen, ontdekkingsreizigers Roald Amundsen,Fridtjof Nansen en Thor Heyerdahl, expressionistische schilder Edvard Munch, romantisch componist Edvard Grieg en romanschrijvers Knut Hamsun en Sigrid Undset, winnaars van de Nobelprijs voor Literatuur van 1920 en van 1928 respectievelijk.
Noren vieren hun nationale feestdag op 17 mei, de Dag van de Grondwet. Vele mensen dragen bunad (klederdracht/traditionele kostuums) en veel staan langs de straten om te kijken naar de 17 Mei Parade, die voornamelijk uit kinderen bestaat, die door de steden trekt.
Noorwegen is de bakermat van de black metal.

Munch

Wegen

De natuurlijke omstandigheden van het land hebben een grote invloed op de infrastructuur. Langs de westkust zijn verbindingen vaak afhankelijk van veren, hoewel er steeds meer tunnels en bruggen gebouwd worden. Ook voor de verbindingen tussen de kust en het centrum van het land zijn vaak tunnels nodig, de langste tunnel ter wereld, Lærdalstunnel, verbindt Oslo met Bergen.
Autosnelwegen zijn vrij zeldzaam. De meeste wegen verkeren in goede staat, maar zijn vaak niet breed en kennen meestal een snelheidsbeperking. Veel wegen zijn tolwegen. De tol wordt geïnd bij een bomstasjon. Een groot aantal steden is omringd door zulke tolpoorten, met de inkomsten wordt de plaatselijke infrastructuur uitgebouwd.

Spoor

Het spoorwegennet bestaat voornamelijk uit verbindingen tusssen Oslo en een aantal grotere plaatsen. De langste lijn is de Nordlandsbanen naar Bodø. Internationale verbindingen zijn er van Oslo naar Stockholm en Göteborg en van Trondheim - naar Sundsvall. In het noorden van het land is Narvik, dat niet is aangesloten op het Noorse spoorwegennet, verbonden met Kiruna in Zweden.

Luchtvaart

Belangrijkste luchthaven is Gardermoen, ten noorden van Oslo. Gardermoen is zowel voor buitenlandse vluchten als voor binnenlandse vluchten het centrum. Het binnenlandse netwerk van SAS en concurent Norwegian is zeer uitgebreid.
Naast Oslo hebben Bergen, Stavanger, Trondheim, Sandefjord en Kristiansand vliegverbindingen met de grotere Europese steden.

Klimaat

Er zijn verschillende klimaten in Noorwegen. De westkust, het fjördengebied, heeft een warm gematigd zeeklimaat. In het hoge Noorden is een toendraklimaat. Ten Oosten van de bergketens is een landklimaat.

Sport

Sport speelt in Noorwegen een zeer grote rol. Het land heeft met name bij de wintersporten een zeer rijke sportgeschiedenis. Belangrijkste wintersport is langlaufen, met als absolute ster Bjørn Dæhlie. Ook Alpine skiën is populair, hoewel het land in die sport beduidend minder successen heeft behaald. Historisch is ook schaatsen een grote sport, maar het uitblijven van aansprekende resultaten heeft de populariteit van die sport geen goed gedaan.
Belangrijkste zomersport is ook in Noorwegen het voetbal. Bij de mannen is de positie van het land bescheiden, bij de vrouwen hoort Noorwegen tot de wereldtop. Belangrijkste zaalsport is handbal.

Weetjes

De kustlijn is 2650 km lang als de fjorden niet worden meegeteld. Tel de fjorden mee en de kustlijn wordt bijna 10 keer zo lang, in feite even lang als de kustlijn van Australië.
Als Noorwegen denkbeeldig om Oslo wordt geroteerd, komt de Noordkaap (het noordelijkste punt) bij Rome te liggen.
In Nordland is Noorwegen op z'n smalst - letterlijk. Bij Hellemobotn (Tysfjord) is de afstand tussen het eind van de fjord en de grens met Zweden slechts 6,3 km.