Waarom ik een uitgesproken mening heb?

Omdat ik niet anders kan. Mijn al 35 jaar met verbazing in de wereld kijkend ogen laten mij een wereld zien waar voornamelijk dolenden rond lopen. De mens heeft geen idee wat het hier doet maar bij een vluchtige blik wekt het de schijn dat het alles onder controle heeft. Rustig loopt het de volwassenheid in maar een 60 jarige kijkt vaak nog met de zelfde angstige blik in zijn ogen als het in niet verwachte situaties beland als dat het deed toen het voor het eerst, zijn moeders hand vasthoudend, naar school ging, nooit heeft het de tijd genomen om buiten zijn horizon te kijken. De horizon wordt afgeschermd door zijn waarheden die hem als een eindeloze leuning steunt in zijn arrogante gelijk. Het is de ander zijn schuld is zijn grootste houvast sinds de bijt in de appel, het is de slang die het gedaan heeft vertelde Eva. Het is zijn (christelijke)geloof dat hem leert dat het de schuld is van de aarde, het is het aardse in de mens dat de schuld moet dragen, dat is de schuldige. Iets moet de schuld hebben om de gaten in zijn levensbeschouwing te vullen, zijn onrust te verklaren. Een voorbeeld nemen kan deze mens die ik hier duid aan de oosterse filosofieën, er is geen schuld, er is geen goed en kwaad, er is geen keuze er is alleen zijn. We zijn hier gewoon en het wijzen naar denkbeeldige schuldigen…dat kun je doen, maar kun je werkelijk partij kiezen, is er een partij, is er een links of rechts? Maar wat praat ik hier tegen westerlingen die boeken lezen en wijsheden (aan)nemen als leuning en lijding, als richtmiddel om hun keuze te rechtvaardigen, geïnteresseerd in verandering zijn ze niet, waarom zouden ze. Door het slijk zul je eerst moeten gaan, je leuning verliezen en in het diepe tuimelen. Tijdens de val verdwijnt het diepe, het diepe verdwijnt, de angst voor het diepe verdwijnt. Het slijk als in een sloot met links en recht de wal is de bodem en de leuning met de mens ertegen, op de kant. De mens die zich afvraagt waarom het daar zou willen zijn in die modderige ellende en zich niet kan voorstellen, het geluk om niet meer bang te zijn om een vies pak te maken. In de sloot is het niet meer vies, er is geen tegenstelling meer, je bent al vies, vraag het een kind dat nog niet be(ver-)giftigd is met zijn opvoeding . Doe je handen tegen elkaar zoals ze in het oosten al duizenden jaren groeten, twee handen voor je gezicht en een lichte buiging, een groet naar “het” in ons allen, naar het gemeenschappelijke in ons allen. Dat is wat die groet betekend, het is een erkenning van de principiële gelijkheid van ons allen zonder wijzende vingers, als wij allen gelijk zijn en je beschuldigt een ander dan beschuldig je dus ook jezelf.

Waarom heb ik dus een uitgesproken mening, Omdat ik mij mijn hele leven al afvraag waar we met zijn allen in godsnaam mee bezig zijn. En gelukkig ben ik door het slijk gegaan zodat ik niet één of andere drogreden als reden heb aangenomen, als leuning zeg maar. Nee, ik ben gelukkig al vrij snel bij de filosofie terecht gekomen die voor mij in ieder geval een goede leerschool was in het kritische nadenken. Kritisch nadenken houd voor mij in dat je kunt vertellen, inzien, waar je mening op gebaseerd is. Er is een hele filosofische tak die zich met de vraag bezig houd in hoeverre dat mogelijk is maar voor nu neem ik aan dat je in staat bent als mens om de oorsprong van je mening terug vinden. Ik heb het hier over meningen zoals een politieke voorkeur of normen en waarden, deze verschillen per streek en tijd en kunnen dus per definitie niet iets eigens zijn, je politieke voorkeur kan nooit uit jezelf komen puur om het fijt dat je hier en in deze tijd bent geboren en jou keuze daarvan doordrenkt is. Maar om deze meningen worden wel de grootste oorlogen bevochten terwijl ze het minst waard zijn, ze zijn van niemand, alleen maar van de tijd. Het kritische denken kan je laten inzien wat tijdelijk en plaatselijk is in je kijk op de wereld, uiteindelijk zal je begrijpen dat er geen waarheid is alleen maar standpunten.

Waarom ik die standpunten van politici aanval? Als die standpunten niet veel waard zijn waarom zou ik mij er dan druk om maken zou je zeggen. Ik houd van mooie dingen, mooie vergezichten of schilderijen, een mooi concert of boek, het essay dat de juiste snaar raakt kortom ik houd van mooie dingen, ik houd van mensen die naar het mooie streven. Ik houd van het mooie omdat de werkelijkheid ook mooi is, de natuur zit heel mooi in elkaar, hoe alles werkt, het is mooi. Ik ben in harmonie met mooie dingen, wij mensen zijn natuur en zitten mooi in elkaar, wij zijn in ons element als we het mooie aanschouwen. Je voelt hem al aankomen, die politici, in dit geval dan, die maken iets heel lelijks, die dumpen, bij wijze van spreken 1000 kilo olie in je mooie tuintje, dat tuintje is niet mooi meer als je er naar kijkt (als olievlek misschien wel weer). Die politici liegen en zijn niet opzoek naar waarheid, ze presenteren het wel als dusdanig en geloven het zelf ook nog waarschijnlijk maar dat is juist het ergste, dat ze het ook nog geloven deze tijdelijke inzichten van hun. Ik ben dus zo uitgesproken omdat ik niet van lelijkheid houd of beter gezegd: disharmonie.

Waarom dit niet mijn tijdelijke mening is? Mensen zouden nu kunnen aanhalen dat dit mijn mening is. Ik vertel deze mening nu maar het is een mening die al eeuwen verteld word en misschien niet zoals ik het doe maar het is het samenkomen van vele wijze inzichten. Vergelijk het met het leren schilderen, je oefent en neemt les en kijkt naar andere schilderijen naar de meesters. Na vele jaren maak je, je “eigen” schilderij. Het is jou schilderij, door jou gemaakt maar zonder les en al die voorbeelden had je het nooit op papier gekregen. Zo is het met mijn mening, ik heb er moeite voor gedaan en les genomen en naar de meesters gekeken. Mijn mening nu is niet te vergelijken met mijn mening van 10 jaar geleden, net zoals je dat schilderij van nu niet kunt vergelijken met dat van 10 jaar geleden. Het jammere is alleen dat de meeste mensen hun eerste krabbeltjes nog steeds als hun mening verkopen en denken dat het mooi is omdat het uniek is..

Ik houd dus van mooie essays, Nietzsche schrijft hele mooie en hierna volgt er één van hem uit morgenrood. Nietzsche is de filosoof die je leert zelfstandig te denken, niet makkelijk maar als de “waarheid”makkelijk te bereiken was dan hadden we het allemaal al in ons bezit.

Weet u ook wat u wilt?—Werd u nooit door angst geplaagd dat u wel eens volstrekt ongeschikt kon zijn om in te zien wat waar is? De angst dat uw verstand te bot en zelfs de precisie van uw gezichtsvermogen nog te grof kan zijn? Toen u eenmaal merkte welke wil achter uw zien regeert? Bijvoorbeeld hoe u gisteren meer wilde zien dan een ander, het vandaag anders wilt zien dan de ander, of hoe u er bij voorbaat naar snakt een overeenkomst of het tegen deel te vinden van wat men tot dusver meende te vinden! o schandelijke begeerten! Hoe u vaak hunkert naar wat stimuleert, vaak hunkert naar wat kalmeert,—omdat u op dat moment moe bent! Altijd vervuld van geheime voor oordelen over hoe de waarheid in elkaar moet zitten, op dat u, juist u, haar kunt aanvaarden! Of meent u vandaag, nu u bevroren en droog bent als een heldere winter mor gen en u niets ter harte gaat, dat u betere ogen heeft? Is er geen warmte en enthousiasme nodig om aan een gedachteding recht te doen? —en juist dat betekent zien! Alsof u trouwens met gedachtedingen anders zou kunnen om gaan dan met mensen! Er ligt in deze omgang dezelfde moraliteit, dezelfde achtenswaardigheid, dezelfde bijgedachte, dezelfde slapheid, dezelfde vreesachtigheid, —heel uw beminnelijke en hatelijke ik! Uw lichamelijke afmattingen zullen de dingen matte kleuren geven, uw koortsen zullen er gedrochten van maken! Straalt uw morgen niet anders over de dingen dan uw avond? Bent u niet bang in de spelonk van elk inzicht uw eigen spook terug te vin den, het hersenspinsel waarin de waarheid zich voor u vermomd heeft? Is het geen ijselijke komedie, waarin u zo onbezonnen mee wilt spelen? —

Tot slot nog een stuk van Sextus Empiricus, een scepticus uit Griekenland geboren in de tweede eeuw. Het sluit mooi aan bij mijn preek.

Het sluit goed aan om nu ook het einddoel van de sceptische levenshouding te bespreken. Een einddoel is dat ter wille waarvan alles gedaan of bestudeerd wordt, terwijl het zelf niet ‘ter wille van iets’ bestaat ; anders gezegd: het hoogste wat begeerd kan worden. We beweren dat tot nu toe het einddoel van een scepticus bestaat in onverstoorbaarheid tegenover zaken die met schijn en mening samenhangen en beheerstheid in onvermijdelijke situaties. Want toen de scepticus begon te filosoferen om een oordeel te vellen over zintuiglijke voorstellingen en om te begrijpen welke waar en welke onwaar zijn om zodoende de onverstoorbaarheid te bereiken, raakte hij verzeild in een geschil waarin de voors en tegens even sterk waren, en omdat hij dit niet kon oplossen, schortte hij zijn oordeel op. En door dat te doen vloeide daar voor hem als bij toeval de onverstoorbaarheid uit voort tegenover zaken die met schijn en mening samenhangen. Want degene die meent dat iets van nature goed of slecht is, is voortdurend in onrust. Wanneer dat wat goed lijkt niet voorhanden is, meent hij niet alleen geteisterd te worden door zaken die van nature slecht zijn, maar jaagt hij ook dat na wat volgens hem goed is. Als hij dat dan heeft verworven, komt hij in nog grotere onrust terecht, zowel omdat hij onredelijk en onmatig opgetogen wordt alsook omdat hij, vrezend voor een ommekeer in het lot, alles doet om dat wat hem goed lijkt niet te verliezen. Maar hij die geen oordeel velt aangaande dat wat van nature goed of slecht is, ontvlucht niets en jaagt ook niets gespannen na. Daarom is hij onverstoorbaar.